Türkiye'nin Akarsuları

Türkiye'nin Akarsuları 

Akarsu

Akarsuyun doğduğu yere kaynak denir.
Akarsuyun denize döküldüğü yere ağız denir.

Akarsuyun bir noktasından bir noktasına geçen su miktarına ise debi(akım) denir.

Yanda okla çizdiğim bir yerden bir yere bir saniyede geçtiği süredir.












Debisi yüksek akarsu için yüksek kesimlere bakmamız gerekiyor. Karadeniz bölgesi bu tanıma çok uygun bir bölgedir.

Debisi yüksek olan akarsuda rafting faaliyeti de yapılır.

Üstteki resimde görüldüğü üzere 12 ay boyunca bu suyu taşıyorsa düzenli rejim denir.
Ülkemizde genel olarak düzenli rejim gözükmemektedir, sadece Karadeniz bölgesi 12 ay yağış aldığından orada düzenli rejim gözükebilir.

Çoruh Nehri : Türkiye'de doğup, Gürcistan (Batum) Karadeniz'e dökülür.

• Karadeniz bölgesinde olduğundan yükseltisi fazladır.
• Akış hızı fazladır.
• Üzerine santral yapsak elektrik üretimi yapılabilir, buna uygundur.(enerji potansiyeli fazla)
• Saniyeden uzakta bir yerde olduğundan kirlenme az olur.
• Ülkemizde doğup yurtdışına  dökülen beş akarsuyumuzdan bir tanesidir.

Harşit (Doğankent) : Bulunduğu yerden dolayı yükselti fazla , akış hızı fazla , enerji potansiyeli yüksek ve sanayi bölgesine uzak olduğundan kirlenme az olur. Yerini bilmeniz yeterlidir.

Not: Ülkemiz genel olarak dağlık ve yüksek bir ülkedir. Akarsular yüksek yerlerde akış hızı her zaman fazla olur ve aktığı yerden materyal ( toprak ve taş ) beraberinde götürür.

Resimde görüldüğü gibi suyun bulanık akması materyal taşıdığının kanıtıdır. Bu arada toprağın en üstündeki katman verimli tarafı olduğundan akarsular her gittiği yerden en verimli materyalleri alır.
Bazıları dağın iç kısmına bazıları dağın yamacına bazıları ise denize dökülen yere birikir. Denize dökülen yere ise biz Delta deriz.

Yeşilırmak : Yukarıda yazdığım tanıma uygun olan Yeşilırmak topladığı materyalleri alır, Samsun'a kadar gelir artık eğim azaldığından daha fazla materyalleri taşıyamayacağı için Çarşamba Deltasını (Ovasını) oluşturur.

Kızılırmak : Arkadaşı Yeşilırmak gibi oda materyalleri toplayıp, Samsun Bafra deltasını oluşturur.

• Kızılırmak kaynağını Sivas bölgesinden alır. ( Yukarı Kızılırmak Bölümü )
• Sivas' tan çıktı yola Nevşehir,Kırşehir,Kırıkkale, Canik dağları ve sonrasında eğim azaldı ve Samsun denize döküldü.
• Önemli ülkemiz sınırları içerisinde doğup,sınırları içerisinde denize dökülen en uzun akarsudur.
• Kızılırmak'ın iki kolu vardır. 1- Devrez 2-Delice

Not: Karadeniz'in en önemli iki tarım alanı Bafra - Çarşamba (Canik dağlarının katkılarıyla) ve Karadeniz'in en gelişmiş ili Samsun. Bafra ve Çarşamba Ovası (Deltası) katkılarıyla. 

Bartın (Kocaırmak) : Yukarıda resimde materyal taşıyan akarsuyu göstermiştim. Bu akarsularda taşımacılık yapılamaz.İstisna olarak Bartın çayında taşımacılık yapılıyor. En fazla orman Batı Karadeniz'de var , ağacı kesip tomruk elde ediliyor ve bunlarda Bartın çayı ile taşınıyor.

Filyos (Yenice) : Zonguldak - Karabük tarafında olduğundan oralarda taş kömürü, sanayi olduğundan kirlenmiş bir akarsudur.

Sakarya : Yine sanayi bölgesinde olduğundan en kirli akarsulardandır.

• Kaynağını Ege'den alır.
• Sonra İç Anadolu bölgesine geçer (Ankara - Eskişehir)(Yukarı Sakarya Bölümü)
• Eskişehir'in tam ortasından geçen porsuk  kolunu alıyor ilerliyor. 
• Batı Karadeniz bölümünden geçiyor
• En son Marmara bölümünden denize dökülüyor.
• Dikkat ettiyseniz dört bölgeden geçip denize ulaşan akarsudur.
• Karma rejimli akarsudur.

NOT:

1. En az iki bölgeden geçen akarsulara karma rejimli akarsu denir.
2. Ülkemiz 3 tarafı denizlerle çevrili olduğundan ve akarsular hemen denizi gördüğünden boyları kısadır.
3. Ülkemizde akarsular neden kısa sorusunun cevabı : kıyının gerisine uzanan dağlar ve yarım ada olmamızdır.
4. Kanıtı ise Türkiye'de bulunan en uzun 5 akarsu hepsi Doğu Anadolu ve G.A.D bölgesindedir yani denizin olmadığı yerdedir.
5. Yüksek olan yerlerde yani haritada kahverengi olan yerlerde doğan akarsular yurtdışına çıkar. Haritada yeşil olan yerler yani eğimin olmadığı (Marmara,Ege , Akdeniz bazı bölgeleri ) Yurtdışından gelen akarsu o yeşil dediğimiz alan yani eğimin az olduğu yere gelir. 

Yukarıda ki tüm akarsular Karadeniz'e dökülür.

Susurluk : Marmara denizine dökülür.

Meriç : 

• Meriç'in kolu Ergene'dir. 
• Yukarı 5.madde açıkladığım tanımın örneği Bulgaristan'da doğan meriç , Yunanistan'dan kolu Ergeneyide alıp , ülkemiz Ege denizine dökükür.
• Yurtdışında doğup,ülkemize dökülen iki akarsudan birisidir. Diğeri Asi'dir.

Bakırçay: Ege'de topladığı materyallerle Bakırçay deltasını oluşturdu.

Gediz: Ege'de topladığı materyallerle Gediz deltasını oluşturdu.

Küçük Menderes : Ege'de topladığı materyallerle K.Menderes deltasını oluşturdu.

Büyük Menderes : Ege'de topladığı materyallerle B.Menderes deltasını oluşturdu.

Dalaman :  Ege'de

NOT:  

1. Ege eğim az olduğundan geniş tabanlı vadi yaygındır. Taşma riski yüksektir.
2. Eğim olmadığı için akarsuların akış hızı azdır.

Eşen : Akdeniz Bölgesin'de

Aksu : Akdeniz Bölgesin'de

Köprülü : Rafting bölgesi

Manavgat : Akdeniz Bölgesin'de

Göksu : Akdeniz Bölgesin'de Silifke Ovasını oluşturur. Göksu'nun suyunu Konya'ya taşıyoruz. Mavi Tünel Projesi ile .

Dragon Çayı : Kıbrıs'a su taşınıyor

NOT: Antalya Karstik bölge olduğundan yer altı su kaynağı fazladır. Yazın çok sıcak olduğundan akarsu su seviyesi azalması gerekirken bu Aksu - Köprülü - Manavgat su seviyesi 12 ay değişmez nedeni ise yer altı kaynaklarından beslenmesidir.Bunlara Göksu ' yuda ekleyebiliriz.

Seyhan ve Ceyhan : Çukurova Deltasını ortaya çıkartır. Mısır için önemli bir yerdir.

Asi : Yurtdışından içeri gelen akarsudur. Eğim azdır. Suriye ile doğal sınırı oluşturur.

Fırat: iki kolu vardır Karasu ve Murat

• İki kolu Karasu ve Murat 
• Kaynağını Doğu Anadolu Bölgesinden alır.
• Fırat üzerine Keban , Karakaya ve Atatürk barajı yapılmıştır.
• En büyük barajımız Atatürk barajıdır.

Dicle: 

• İki kolu Botançayı ve Zapsuyu . 
• Zapsuyu sanayiden uzak olduğundan kirlenme oranı azdır.
• Irak sınırını belirler.

FIRAT VE DİCLE : 

• Türkiye'de doğup , yurtdışına çıkar.
• Basra Körfezine dökülür.
• Mezepotamya'yı ortaya çıkardı.

ARAS VE KURA : 

• Türkiye'den kaynağını alıp, Hazar'a gider.
• Kapalı havzadır.
• Hazar gölü deniz değil göldür. Ondan dolayı kapalı havzadır.

NOT : Türkiye'nin üc önemli kapalı havzası vardır .

1. Van gölü çevresi kapalı havzası
2. Tuz gölü çevresi kapalı havzası
3. Göller yöresi ve çevresi kapalı havzası

Türkiye'nin en büyük kapalı havzası : Tuz Gölü çevresi Kapalı havzasıdır.

KONUNUN GENEL ÖZETİ 


Türkiye sınırları içerisinde doğup , sınırları içerisinde dökülen en uzun akarsu : KIZILIRMAK

Türkiye' de doğup, Türkiye dışında denize dökülen akarsularımız : ÇORUH - FIRAT - DİCLE - ARAS - KURA

Türkiye'de doğup , Hazara dökülen akarsularımız : ARAS VE KURA 

Türkiye'de doğup , Basra Körfezine dökülen akarsularımız : DİCLE VE FIRAT

Türkiye'de doğup , Gürcistan'da denzie dökülen akarsualrımız : ÇORUH

Yurtdışında doğup, ülkemiz içerisinde denize dökülen arkasular: MERİÇ - ASİ 

Türkiye'de tek taşımacılık yapılabilen akarsuyumuz : BARTIN (KOCAIRMAK)

Türkiye'de dört bölgeden geçip , denize dökülen akarsu : SAKARYA

Suriye ile doğal sınırı oluşturan akarsuyumuz: ASİ

Yunanistan ile doğal sınırı oluşturan akarsuyumuz : MERİÇ

IRAK ile doğal sınırı oluşturan akarsuyumuz : DİCLENİN KOLU

Ermenistan , Nahçıvan , İran ile doğal sınırı oluşturan akarsuyumuz : ARAS(nahçıvan ve iran ) ve arpaçay


Karadeniz'e dökülen arkasularımız : Çoruh - Yeşilırmak - Kızılırmak - Sakarya - Bartın - Filyos -Harşit

Marmara'ya dökülen akarsularımız : SAKARYA

Ege'ye dökülen akarsularımız : MERİÇ - BAKIRÇAY - GEDİZ - Küçük ve Büyük MENDERES - DALAMAN


☺☺☺☺☺☺☺☺☺☺